Wskazania dla inwestorów w zakresie przygotowania dokumentacji z odbioru technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych przed przekazaniem obiektu do eksploatacji

Obowiązujące przepisy i normy w dość ograniczonym zakresie precyzują sposób sporządzania dokumentacji z przeprowadzonych pomiarów, badań i prób urządzeń ochrony przeciwpożarowych potwierdzających ich pełną przydatność dla ochrony przeciwpożarowej obiektu. Dlatego też poniżej omówiono zasady sporządzania tych dokumentów, wynikające bezpośrednio z przepisów (obowiązujących bądź też przewidywanych do wprowadzenia w życie w najbliższym czasie), dokumentacji techniczno-ruchowych, instrukcji ustalonych przez producentów, itd.

Instalacja gaśnicza tryskaczowa

W Polskiej Normie - PN-M-51540. Ochrona przeciwpożarowa. Urządzenia tryskaczowe. Zasady projektowania i instalowania oraz odbioru i eksploatacji - zostały podane zasady odbioru urządzeń tryskaczowych.

Zgodnie z pkt 19 normy, odbiór obejmuje:
1. sprawdzenie dokumentacji projektowej zgodnie z wymaganiami szczegółowymi określonymi w normie,
2. przegląd urządzenia tryskaczowego polegający na oględzinach zewnętrznych urządzenia i sprawdzeniu jego zgodności z dokumentacją projektową i wymaganiami normy obejmujący:
o elementy budowlane oddzielające przestrzenie chronione urządzeniem tryskaczowym
od przestrzeni nie chronionych,
o ważniejsze części składowe urządzenia tryskaczowego, w tym co najmniej:
§ hydrofor i zbiornik grawitacyjny,
§ zbiorniki pośrednie i zbiorniki zapasowe,
§ armaturę zaporową i regulacyjną oraz filtry na przewodach zasilających,
§ pompy zasilające,
§ łączniki ciśnieniowe,
§ rozdzielnię elektryczną urządzenia tryskaczowego,
§ zawory kontrolno-alarmowe z przyspieszaczem,
§ urządzenia alarmowe,
§ wskaźniki oraz przyrządy pomiarowe,
§ tryskacze.
o sposób wykonania robót montażowych, ze szczególnym uwzględnieniem:
§ usytuowania spadków i połączeń przewodów rurowych,
§ dostępu do armatury i urządzeń pomiarowych,
§ przejść przewodów przez elementy budowlane i kompensacji przewodów rurowych,
§ uchwytów i mocowań przewodów,
§ zabezpieczenia powierzchni zewnętrznych przewodów przed korozją.
o rozstawienie tryskaczy
o widoczność i trwałość oznaczeń na manometrach i armaturze zaporowej, określających
odpowiednio: dopuszczalne ciśnienie, dopuszczalny poziom i stan pracy.
3. sprawdzenie drożności przewodów i armatury, które należy wykonać przez przeprowadzenie próby
płukania, sporządzenie protokołu i przekazanie go użytkownikowi lub właścicielowi urządzenia
tryskaczowego,4. sprawdzenie szczelności przewodów polegające na przeprowadzeniu próby wodnej hydrostatycznej,
przy ciśnieniu co najmniej 13,5 bar przez co najmniej 2 godziny; próbę należy przeprowadzić
oddzielnie dla przewodów podziemnych i nadziemnych; podczas próby nie powinny wystąpić
przecieki; z próby szczelności należy sporządzić protokół i przekazać go użytkownikowi lub
właścicielowi urządzenia tryskaczowego,
5. sprawdzenie działania urządzenia tryskaczowego, obejmujące:
o sprawdzenie zaworów kontrolno-alarmowych,
o sprawdzenie pomp zasilających,
o sprawdzenie samoczynnego urządzenia kontrolno-sygnalizacyjnego.
Zaleca się aby z przeprowadzonych prób został sporządzony dokument zbiorczy - atest instalacji tryskaczowej obejmujący zarówno szczegółowe parametry techniczne, jak i wyniki prób odbiorowych instalacji.

Instalacja gaśnicza na gaz obojętny

Ze względu na brak szczegółowych uregulowań normatywnych w tym zakresie, zaleca się stosowanie podobnej metodyki postępowania jak dla instalacji gaśniczej tryskaczowej, przy czym program odbioru instalacji gaśniczej na gaz obojętny powinien obejmować w szczególności:
1. sprawdzenie, czy wszystkie podzespoły urządzenia gaśniczego zostały zainstalowane zgodnie
z instrukcjami montażu producenta oraz projektem instalacji,
2. sprawdzenie pewności wykonania wszelkiego rodzaju uszczelnień połączeń gwintowych,
3. przeprowadzenie próby drożności rur przez przedmuchanie ich sprężonym powietrzem
poprzedzone oczyszczeniem rur z brudu z zewnątrz i wewnątrz oraz ich odtłuszczeniem,
4. poddanie instalacji rurowej hydraulicznej (wodnej) próbie ciśnieniowej - sprawdzenie przez okres
5-ciu minut rurociągu rozprowadzającego na szczelność i wytrzymałość (ciśnienie robocze 35 bar);
próbę przeprowadza się z wkręconymi w miejsca przyłączenia dysz wylotowych korkami
zaślepiającymi,
5. zapewnienie wystarczającej szczelności pomieszczenia chronionego - sprawdzenie prawidłowości
uszczelnień drzwi i otworów wentylacyjnych w pomieszczeniu chronionym.

Instalacja sygnalizacyjno - alarmowa

Wobec braku uregulowań prawnych dotyczących odbioru instalacji sygnalizacji pożaru poniżej przytoczono podstawowe założenia wytycznych odbioru instalacji sygnalizacji pożaru, zawartych w opracowaniu Centrum - Naukowo Badawczego Ochrony Przeciwpożarowej z 1994r. "Podstawowe zasady projektowania instalacji sygnalizacji pożarowej".
1. Wykaz czynności , które należy wykonać w czasie odbioru:
o sprawdzenie użytych materiałów w zakresie zgodności z obowiązującymi normami,
o sprawdzenie wykonania instalacji w zakresie zgodności z projektem technicznym,
o sprawdzenie rezystancji izolacji, rezystancji uziemienia, rezystancji pętli linii dozorowych,
o sprawdzenie czułości przy pomocy przyrządu serwisowego wszystkich czujek pożarowych
(może być przedstawiony protokół pomiaru),
o sprawdzenie sprawności czujek oraz ręcznych ostrzegawczy pożaru poprzez ich uruchomienie
(podlega sprawdzeniu 100% elementów wykrywczych); w przypadku systemów analogowych
dopuszczalne jest sprawdzenie poziomów czułości poszczególnych czujek,
o sprawdzenie prawidłowości adresowania poszczególnych czujek lub ich grup (dotyczy
systemów adresowalnych i analogowych).2. Wykaz dokumentów, które wykonawca jest zobowiązany dostarczyć inwestorowi:
o aktualny projekt techniczny, w którym naniesiono wszelkie wprowadzone zmiany, uzgodnione
z projektantem i rzeczoznawcą do spraw zabezpieczeń przeciwpożarowych,
o protokoły obmiaru dozymetrycznego wszystkich czujek jonizacyjnych, ź protokoły pomiarów
rezystancji izolacji żył linii dozorowych i uziemienia,
o protokoły odbiorów częściowych,
o dziennik budowy,
o ważne świadectwa dopuszczenia na zastosowaną konfigurację systemu.
3. Wykaz zaleceń dla użytkownika:
o w pomieszczeniu, w którym zainstalowano centralkę należy umieścić:
§ plan sytuacyjny nadzorowanego obszaru,
§ opis funkcjonowania i obsługi urządzeń sygnalizacji pożaru,
§ wskazówki, jak należy postępować w przypadku alarmu,
§ książkę pracy instalacji, do której należy wpisywać przeprowadzone kontrole instalacji,
dokonywane naprawy, zmiany i uzupełnienia instalacji, wszystkie alarmy z podaniem daty,
godziny i przyczyny ich wywołania (protokół taki należy prowadzić również w przypadku,
gdy centralka sygnalizacji pożaru jest wyposażona w pamięć zdarzeń lub drukarkę),
o należy dopilnować przeszkolenia przez wykonawcę instalacji osób, które będą obsługiwać
centralkę,
o po przekazaniu instalacji do eksploatacji należy zlecić stałą konserwację urządzeń i instalacji
sygnalizacji pożaru.
o podłączenie lokalnego sytemu sygnalizacji pożaru do stacji monitorowania i monitorowanie
systemu do PSP.
§ umowa z firmą monitorującą lokalny system sygnalizacji pożaru,
§ protokół odbioru urządzeń monitorujących, z potwierdzeniem sprawności technicznej
podłączenia monitorującego lokalny system sygnalizacji do PSP,
§ przyjęty czas opóźnienia w monitorowaniu sygnału alarmowego do PSP (zaleca się aby był
on nie dłuższy niż 3 min.),
§ instrukcja obsługi - wskazówki jak należy postępować w przypadku alarmu,
§ książka pracy urządzenia monitorującego, do której należy wpisywać przeprowadzone
kontrole urządzeń monitorujących, dokonywane naprawy i uzupełnienia urządzeń,
§ zapewnienie przez firmę monitorującą przeszkolenia pracowników obsługujących urządzenie.

Instalacja oświetlenia awaryjnego

Zgodnie z PN-84/E-02033. Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym - w celu sprawdzenia:
1. oświetlenia bezpieczeństwa - należy wyłączyć napięcie zasilające oświetlenie podstawowe i zmierzyć czas, po jakim załączy się oświetlenie bezpieczeństwa, a następnie zmierzyć średnie natężenie oświetlenia na płaszczyznach roboczych (decydujących o bezpieczeństwie osób). Wynik próby należy uznać za dodatni, jeżeli:
o oświetlenie bezpieczeństwa pojawi się w czasie nie dłuższym niż 15 sek. po zaniku oświetlenia
podstawowego,
o średnie natężenie oświetlenia bezpieczeństwa zmierzone na płaszczyznach roboczych stanowi
wartość co najmniej 10 % wymaganego natężenia oświetlenia podstawowego,
2. oświetlenia ewakuacyjnego - należy wyłączyć napięcie zasilające oświetlenie podstawowe (a jeżeli
istnieje, także oświetlenie bezpieczeństwa), zmierzyć czas, po jakim załączy się oświetlenie
ewakuacyjne, a następnie zmierzyć natężenie oświetlenia wzdłuż dróg ewakuacyjnych. Pomiary
należy wykonać w osi dróg ewakuacyjnych, w miejscach gdzie spodziewana jest najniższa
wartość natężenia oświetlenia. Wynik próby należy uznać za dodatni, jeżeli:
o oświetlenie ewakuacyjne pojawi się w czasie nie dłuższym niż 2 sek. po zaniku innych rodzajów
 oświetlenia elektrycznego,o w żadnym punkcie powierzchni dróg ewakuacyjnych natężenie oświetlenia nie jest mniejsze niż 0,5 lx.
W przypadku, gdy oświetlenie bezpieczeństwa spełnia jednocześnie funkcję oświetlenia ewakuacyjnego,
czas jego pojawienia się po zaniku oświetlenia podstawowego powinien być nie dłuższy niż 2 sek.
Wymienione wyżej próby należy przeprowadzić w godzinach wieczornych (po zapadnięciu zmroku) lub
nocnych. Z przeprowadzonych prób należy sporządzić protokół.
Urządzenia oświetlenia awaryjnego powinny posiadać certyfikat na znak bezpieczeństwa oraz informację
producenta o czasie pracy urządzenia - np. dla podświetlanych znaków ewakuacyjnych potwierdzenie, iż
oświetlenie własne znaku gwarantuje natężenie oświetlenia minimum 0,5 lx na powierzchni znaku
w czasie 2 h od momentu zaniku napięcia w sieci oświetlenia podstawowego (zgodnie z PN - 92/N
01256/02).

Instalacja wodociągowa wewnętrzna przeciwpożarowa

Zgodnie z PN-B-02865 instalacja przed jej włączeniem do eksploatacji podlega sprawdzeniu w zakresie zgodności z projektem oraz z wymaganiami zawartymi w normie.
1. Warunkiem przystąpienia do badań jest przedstawienie:
o projektu,
o dziennika budowy,
o oświadczenia wykonawcy o zgodności instalacji z projektem i naniesionymi zmianami,
o protokołów odbiorów częściowych tych fragmentów instalacji, które zostały zakryte.
2. Przewidziany w normie program badań określa:
o sprawdzenie zgodności z projektem instalacji uwzględniając zapisy w dzienniku budowy oraz
inne przedstawione dokumenty,
o oględziny zewnętrzne prowadzenia przewodów zasilających i sytuowania hydrantów,
o sprawdzenie sposobu instalowania zaworów hydrantowych i oznakowania hydrantów pod
kątem zgodności z wymaganiami PN-92/N-01256/01,
o sprawdzenie wymiarów (średnic przewodów, na których są zainstalowane hydranty
zewnętrzne),
o sprawdzenie możliwości podłączenia węży pożarniczych,
o sprawdzenie wydajności wodnej - należy przeprowadzić za pomocą urządzeń pomiarowych
o klasie dokładności co najmniej 2,5 przy całkowicie otwartym zaworze hydrantowym; podczas
odbioru sprawdzeniu podlega wydajność każdego z zainstalowanych hydrantów (test),
o sprawdzenie wydajności podczas jednoczesnego poboru wody z dwóch lub czterech
hydrantów położonych najbardziej niekorzystnie pod względem hydraulicznym na jednej
kondygnacji i w jednej strefie pożarowej (test),
o sprawdzenie ciśnienia - należy przeprowadzić przy całkowicie otwartych zaworach
hydrantowych za pomocą manometru wg PN-88/M-42304, klasy dokładności co najmniej 1,6;
przy odbiorze sprawdzenia dokonuje się dla wszystkich zainstalowanych zaworów podczas
pomiaru wydajności lit. g) (test).
3. Instalację należy uznać za zgodną z wymaganiami normy jeżeli wyniki wszystkich badań
są pozytywne a instalacja jest wykonana zgodnie z projektem.

Sieć wodociągowa przeciwpożarowa

Ze względu na brak uregulowań normatywnych zaleca się stosowanie podobnej metodyki postępowania jak przy instalacji wodociągowej przeciwpożarowej.
Urządzenia do usuwania dymu - klapy dymowe
1. Klapy dymowe
Zgodnie z Instrukcją nr 331 Instytutu Techniki Budowlanej firma wykonująca system oddymiający
po zakończeniu prac powinna załączyć do protokołu odbioru następujące dokumenty:
o aprobatę techniczną (deklaracja zgodności) na zainstalowane urządzenia,
o instrukcję eksploatacji i obsługi urządzeń,
o instrukcję badania i konserwacji łącznie z listą części zamiennych,o rysunki na których są uwidocznione położenie i niezbędne parametry wszystkich
zainstalowanych urządzeń.
Program odbioru urządzeń przewiduje:
o sprawdzenie parametrów technicznych klap,
o sprawdzenie zadziałania klap - za pomocą każdego z przycisków sterujących (zamknięcie
i otwarcie),
o sprawdzenie czasu otwarcia klap,
o sprawdzenie kąta otwarcia klap.
2. Urządzenia zapobiegające zadymieniu
Program odbioru poszczególnych instalacji i urządzeń przewiduje:
o instalacja nadciśnieniowa na klatkach schodowych i przedsionkach oddzieleń pożarowych:
§ sprawdzenie parametrów technicznych klap odcinających zgodnie z dokumentacją,
§ sprawdzenie zadziałania klap odcinających,
§ sprawdzenie czasu otwarcia klap przesłaniających wentylatory nadciśnieniowe,
§ sprawdzenie czasu po jakim zostanie osiągnięte założone nadciśnienie,
§ sprawdzenie sprawności klap lub innych urządzeń regulujących nadciśnienie,
o instalacja oddymiająca:
§ sprawdzenie zadziałania klap odcinających,
§ sprawdzenie działania wentylatorów oddymiających oraz porównanie wyników pomiarów
z parametrami wentylatorów na tabliczkach znamionowych,
§ sprawdzenie parametrów technicznych klap odcinających zgodnie z dokumentacją
i aprobatami technicznymi,
§ pomiar wydajności wentylacji oddymiającej z odniesieniem do założeń projektowych,
§ pomiar wydajności wentylacji kompensacyjnej z odniesieniem do założeń projektowych
(przy uwzględnieniu równomierności oddymiania),
o drzwi dymoszczelne:
§ sprawdzenie parametrów technicznych drzwi zgodnie z dokumentacją,
§ sprawdzenie działania trzymaków elektromagnetycznych i zamknięcia drzwi,
§ sprawdzenie działania rygli elektromagnetycznych drzwi ewakuacyjnych pracujących
w systemie kontroli dostępu,
§ sprawdzenie prawidłowości zamknięcia drzwi (kolejność zamykania oraz szczelność po
zamknięciu).

Instalacja rozgłoszeniowa

Program odbioru instalacji powinien przewidywać:
· sprawdzenie dokumentacji w zakresie stosownych uzgodnień i dokonanych zmian w czasie realizacji inwestycji,
· sprawdzenie rozmieszczenia głośników oraz innych urządzeń nagłaśniających i alarmujących (dot. inst. SAP i SUG) na poszczególnych kondygnacjach,
· przeprowadzenie testu - działania wszystkich głośników oraz innych urządzeń nagłaśniających i alarmujących,
· sprawdzenie możliwości selektywnego podawania komunikatów o ewakuacji.
Wykonawca instalacji powinien dołączyć do urządzenia instrukcję obsługi i konserwacji oraz wykaz
części zamiennych.

Dźwigi przystosowane dla potrzeb ekip ratowniczych

Program odbioru dźwigu przystosowanego dla potrzeb ekip ratowniczych powinien przewidywać:
· sprawdzenie wymiarów gabarytowych dźwigu (2,10 x 1,10 m),
· sprawdzenie nośności dźwigu (min. 1000 kg),
· sprawdzenie maksymalnego czasu przejazdu między najniższym i najwyższym przystankiem (max. 60 sek.),
· sprawdzenie sposobu sterowania dźwigiem w trybie pracy alarmu pożarowego (np. kluczykiem),
· sprawdzenie możliwości komunikowania się intercomowego pomiędzy kabiną dźwigu a pomieszczeniem ze stałym nadzorem oraz z przystankiem podstawowym (parter) w czasie alarmu pożarowego,
· sprawdzenie systemu monitorowania stanu położenia dźwigu w przypadku alarmu pożarowego,
· sprawdzenie skuteczności zadziałania instalacji (urządzeń) do oddymiania szybu dźwigu.

Drzwi, bramy, żaluzje i okna przeciwpożarowe

Program działań odbiorowych powinien przewidywać:
· sprawdzenie odporności ogniowej (na tabliczkach znamionowych) oraz porównanie tych wartości z założeniami projektowymi,
· sprawdzenie wyposażenia w osprzęt typu samozamykacze, regulatory kolejności zamykania, dźwignie antypaniczne,
· sprawdzenie samoczynnego zamykania (uruchamianego przez sygnał z instalacji sygnalizacji pożaru) elementów będących w trybie pracy w warunkach normalnych w pozycji otwartej,
· sprawdzenie działania rygli elektromagnetycznych drzwi ewakuacyjnych pracujących w systemie kontroli dostępu.

Przeciwpożarowy wyłącznik prądu

Program działań odbiorowych powinien przewidywać:
· sprawdzenie lokalizacji przeciwpożarowego wyłącznika prądu wg założeń projektowych,
· sprawdzenie zakresu wyłączania obwodów instalacji elektrycznej z jednoczesnym uruchomieniem urządzeń służących ochronie przeciwpożarowej takich jak pompy pożarowe instalacji hydrantowej i urządzeń tryskaczowych, wentylacja pożarowa (oddymiająca), instalacja rozgłoszeniowa, dźwigi przystosowane dla potrzeb ekip ratowniczych.

Agregat prądotwórczy

Program działań odbiorowych powinien przewidywać:
· sprawdzenie mocy agregatu poprzez odczytanie wartości z tabliczki znamionowej producenta i porównanie z wartościami przyjętymi w założeniach projektowych,
· wykonanie próby automatycznego uruchomienia agregatu przy całkowitym odcięciu zasilania
budynku energią elektryczną z sieci miejskiej z jednoczesnym uruchomieniem urządzeń
służących ochronie przeciwpożarowej budynku; w przypadku gdy z agregatu prądotwórczego
będą zasilane inne instalacje i urządzenia nie związane z ochroną przeciwpożarową budynku
próbę należy prowadzić przy włączonym przeciwpożarowym wyłączniku prądu,
· sprawdzenie czasu automatycznego uruchomienia agregatu prądotwórczego - czas uruchomienia
agregatu i osiągnięcia pełnej mocy powinien mieścić się w przedziale 5÷15 sek.

Dla każdego z w/w odbiorów technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych należy sporządzić protokół, odrębny dla każdej instalacji, urządzenia (grupy urządzeń) lub elementu (grupy elementów), zawierający:
· datę i miejsce odbioru,
· skład komisji odbiorowej,
· opis instalacji, urządzenia lub elementu,
· potwierdzenie zgodności wykonania z założeniami projektowymi,
· wyniki przeprowadzonych prób,
· potwierdzenie prawidłowości działania instalacji, urządzenia lub elementu.

Protokóły z odbiorów wewnętrznych technicznych systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych jak wyżej (stosownie do zakresu ich występowania w obiekcie), łącznie z aprobatami technicznymi, certyfikatami, świadectwami dopuszczenia, oświadczeniami itp., powinny być przedłożone przedstawicielom Komendy Powiatowej PSP w trakcie przeprowadzanych czynności kontrolno-rozpoznawczych przed zajęciem stanowiska w sprawie możliwości użytkowania obiektu.